اولین نشانه هاى اندیشه هاى نوین، در سفرنامه هاى عهد قاجار مشاهده مىشود. سفرنامه میرزاصالح شیرازى از او لین دانشجویان اعزامى به خارج از معروف ترین این آثار است. میرزا صالح شیرازی در سفرنامه خود به روشنى از اندیشه هاى نوین غربى، به ویژه نظام حکومت مشروطه انگلیس، تعریف و تمجید کرده است. سیاحت نامه ابراهیم بیگ اثر حاج زین العابدین مراغه اى، یکى دیگر از این آثار است. در این سفرنامه، اوضاع نابسامان کشور به زبان ساده بیان گردیده و در مقابل، از ویژگى هاى مثبت تمدن غرب سخن گفته است.
نوشتههاى میرزاملکم خان، میرزایوسف خان مستشارالدوله، عبدالرحیم خان طالبوف و میرزا فتحعلى آخوند زاده معروف ترین آثارى هستند که در پیدایش مشروطه خواهى مؤثر بودند. پذیرش اندیشه هاى غربى و شیفتگى و خودباختگى بى چون و چرا در برابر فرهنگ بیگانه، از ویژگى هاى بارز افکار این افراد بود. آنان نهضت مشروطه طلبى مردم ایران را که بر مبناى عدالت خواهى و نفى استبداد و استعمار بود، با عقاید برخاسته از اندیشه هاى وارداتى و غربى خود درآمیختند.
تهیه کننده: ماندانا فرهمند